Podsumowanie projektu

Konferencja w dniu 30 września 2009 r. zakończyła projekt „Trasa pamięci”, realizowany przez gminę Brzeszcze dzięki wsparciu finansowemu Komisji Europejskiej w ramach programu Europa dla obywateli – Działanie 4 Aktywna pamięć europejska. Komisja Europejska przyznała gminie Brzeszcze w 2008 r. grant w wysokości 15.228,00 EUR na realizację tego projektu.

Celem projektu było ukazanie i trwałe upamiętnienie tragicznej historii więźniów podobozów KL Auschwitz - Birkenau w gminie Brzeszcze oraz mieszkańców gminy bohatersko pomagających więźniom i podejmujących różnorodną działalność konspiracyjną.

Na terenie gminy istniał jeden z największych podobozów KL Auschwitz – Podobóz Jawischowitz, który w latach 1942 – 1945 funkcjonował jako zaplecze siły roboczej do pracy w Kopalni Węgla Kamiennego w Brzeszczach. Przebywało w nim około 2500 więźniów. Podobóz cieszył się wśród więźniów oświęcimskich szczególnie złą sławą.

Więźniowie innego podobozu KL Auschwitz - Birkenau na terenie gminy Brzeszcze – Podobozu Budy pracowali przy melioracji stawów i w gospodarstwie rolnym. Przez jakiś czas w Budach była również umieszczona kobieca Karna Kompania Węźniarek przeniesiona z KL Auschwitz - Birkenau. W podobozie tym dokonano jednej nocy bestialskiej masakry około 90 więźniarek (głównie francuskich Żydówek).

Tragiczna historia wspomnianych podobozów jest bardzo słabo upamiętniona. Świadomość wojennych wydarzeń jest coraz słabsza i stopniowo się zaciera. Zapomnieniu ulegają również wspomnienia o bohaterskich postawach mieszkańców pomagających więźniom i podejmujących różnorodną działalność konspiracyjną związaną z bezpośrednią bliskością KL Auschwitz.

Dla osiągnięcia założonego celu postanowiono ożywić wspomnienia żyjących świadków wydarzeń z lat okupacji, wzmocnić proces przekazywania wiedzy kolejnym pokoleniom oraz upamiętniania historii, zapewnić opiekę historycznym obiektom i udostępnić je turystom.

W ramach projektu powstały następujące elementy Trasy pamięci:

Tablice pamiątkowe:
- przy budynku byłego podobozu karnej kompanii kobiecej w parku miejskim – na terenie byłego Podobozu Jawischowitz, przy pozostałym budynku łaźni obozowej
- na cmentarzu w Brzeszczach – miejscu pochówku więźniów podobozu i Marszu Śmierci
- obok budynku tzw. Willi dyrektorów kopalni, w której pracowali i ginęli więźniowie.
Przewodnik „Gmina Brzeszcze w latach okupacji niemieckiej 1939-1945. Przewodnik po wybranych miejscach pamięci” opisujący najważniejsze miejsca, sylwetki , historie.
Książka „Jawischowitz, podobóz Auschwitz” – napisana przez francuskich autorów, przetłumaczona i wydana w ramach projektu, opisująca historię podobozu Jawischowitz.
Film "Przerwana lekcja" - reportaż historyczny, w którym żyjący bohaterowie tamtych wydarzeń opowiadają o obozach, pomocy więźniom.
Strona internetowa poświęcona projektowi i samej Trasie pamięci http://www.trasapamieci.brzeszcze.pl

Zwieńczeniem projektu była trzydniowa wizyta przedstawicieli Stowarzyszenia na rzecz Pamięci o Auschwitz (Association Fond Memoire d'Auschwitz) z Francji, - Isabelle Choko, Charles Baron, Jacques Celiset, które wydało w 1985 roku pierwowzór książki Jawischowitz (...). Podczas wizyty goście uczestniczyli w spektaklu poetyckim, spotkaniach z osobami niosącymi bezinteresowną pomoc więźniom z terenu gminy, młodzieżą, mieszkańcami, zaproszonymi gośćmi i zespołem realizującym projekt, podczas podsumowującej projekt konferencji. Był to czas intensywnej wymiany wspomnień, refleksji i doświadczeń.

Zarówno młodzież, jak i uczestnicy konferencji mieli możliwość obejrzenia filmu – reportażu nakręconego w ramach niniejszego projektu oraz wysłuchania relacji gości z Francji. Podczas konferencji dodatkowo można było wysłuchać wystąpień autorów filmu, przewodnika oraz tłumaczenia książki.

TRASA PAMIĘCI skrywa różne historie i dramaty. Pojawia się tam śmierć, zło, upodlenie i zniewolenie człowieka, ale jest też miejsce na dobro, piękno, prawdę i wolność. To my dokonujemy wyboru i to od nas zależy w jakim świecie będziemy żyć.

Burmistrz Brzeszcz
Teresa Jankowska

Odgłosy Brzeszcz - listopad 2009

Wizyta gości z Francji w budynku byłego podobozu " Wirtschaftshof Budy" (Folwark Budy)	Wizyta gości z Francji w budynku byłego podobozu Wirtschaftshof Budy pod tablicą upamiętniającą śmierć więźniarek z karnej kompanii - Izabell Choko	Oddanie hołdu pod pomnikiem " Ku czci ofiar podobozu Jawischowitz
Jedna z tablic "Trasy Pamięci" - Park Miejski przy ul. Dworcowej	W Izbie Pamięci - Budynek "Wilii" przy ul. Ofiar Oświecimia	W Izbie Pamięci - Budynek "Wilii" przy ul. Ofiar Oświecimia
W Izbie Pamięci - Budynek "Wilii" przy ul. Ofiar Oświecimia	W Izbie Pamięci - Budynek "Wilii" przy ul. Ofiar Oświecimia	W Izbie Pamięci - Budynek "Wilii" przy ul. Ofiar Oświecimia
W budynku byłego podobozu Wirtschaftshof Budy	W budynku byłego podobozu Wirtschaftshof Budy	Uroczyste podsumowanie projektu "Trasa Pamięci" z udziałem gości z Francji i mieszkańców w dniu 30 Września 2009r, w Ośrodku Kultury
Świadkowie tragedii ludzkiej w czasie II Wojny Światowej niosący pomoc Pan Karol Jarnot mieszkaniec Skidzinia - z reżyserem filmu "Przerwana Lekcja" Pawłem Sawickim	Pani Wanda Żak mieszkanka Brzeszcz	mieszkanka Brzeszcz Zdzisława Chowańcowa
mieszkanka Brzeszcz Stanisława Morończyk	mieszkanka Brzeszcz Anna Dudek	Pani Burmistrz z gośćmi z Francji - Isabelle Choko, Charles Baron, Jacques Celiset
Chwila wspomnień w relacji gości z Francji	Pan Jarosław Mensfelt - tłumacz książki "Jawischowitz podobóz Auschwitz"	dr Jacek Lachendro autor przewodnika po wybranych miejscach pamięci " Gmina Brzeszcze w latach okupacji niemieckiej 1939 - 1945 "
Ludzie dobrej woli wśród uczestników uroczystości zakończenia projektu "Trasa Pamięci "

Trasa Pamięci / Route of Remembrance

trasapamieci.brzeszcze.pl

Podsumowanie projektu