O projekcie

Komisja Europejska przyznała gminie Brzeszcze grant w wysokości 15.228,00 EUR na realizację projektu pn. „TRASA PAMIĘCI” w ramach programu Komisji Europejskiej - "Europe for citizens: Promotion of Active European Citizenship" "Europa dla obywateli: Promocja aktywnego obywatelstwa europejskiego"

W świadomości narodów, w tym również narodu polskiego, trudno odnaleźć pojęcie podobozów hitlerowskiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz - Birkenau. Warto tymczasem pamiętać, iż sieć podobozów była bardzo rozbudowana i w szczytowym momencie liczyła około 40 filii, w których przebywało kilkadziesiąt tysięcy więźniów.

Również i w naszej gminie, oddalonej o 10 km od obozu głównego KL Auschwitz, istniał jeden z największych podobozów – nazywany podobozem Jawischowitz.

Funkcjonował on pomiędzy 1942 a 1945 rokiem jako zaplecze siły roboczej do pracy w kopalni węgla kamiennego w Brzeszczach. Przebywało w nim około 2500 tysiąca więźniów. Był to pierwszy w historii obozów koncentracyjnych przypadek zatrudnienia więźniów do pracy pod ziemią. Pod względem narodowościowym przez cały czas istnienia obozu przeważali w nim Żydzi z różnych okupowanych przez III Rzeszę krajów. Podobóz Jawischowitz cieszył się wśród więźniów oświęcimskich szczególnie złą sławą. W podobozie panowały bardzo złe warunki oraz wysoka śmiertelność wśród więźniów.

Na terenie naszej gminy znajdował się podczas wojny również drugi podobóz KL Auschwitz, podobóz Budy, gdzie więźniowie pracowali przy melioracji stawów i w gospodarstwie rolnym.

Przez jakiś czas w Budach była również umieszczona kobieca Karna Kompania więźniarek przeniesiona z KL Auschwitz-Birkenau. W podobozie tym dokonano jednej nocy bestialskiej masakry około 90 więźniarek (gł. francuskich Żydówek).

Tragiczna historia podobozów istniejących w naszej gminie jest bardzo słabo upamiętniona. Świadomość wojennych wydarzeń jest coraz słabsza i stopniowo się zaciera. Zapomnieniu ulegają również wspomnienia o bohaterskich postawach mieszkańców pomagających więźniom i podejmujących różnorodną działalność konspiracyjną związaną z bezpośrednią bliskością KL Auschwitz.

Celem projektu jest ukazanie i trwałe upamiętnienie tragicznej historii więźniów podobozów KL Auschwitz-Birkenau oraz mieszkańców bohatersko pomagających więźniom i podejmujących różnorodną działalność konspiracyjną.

Cele szczegółowe projektu:

ożywienie wspomnień żyjących świadków
przekazanie wiedzy kolejnym pokoleniom
upamiętnienie historii
otwarcie zabytków i miejsc historycznych na turystów

Przedmiotem projektu jest przygotowanie podstaw “Trasy pamięci”, w ramach której można będzie w pełni poznać historię podobozów oraz losy więźniów i pomagających im mieszkańców:

wykonanie 4 tablic pamiątkowych:
- przy budynku byłego podobozu karnej kompanii kobiecej,
- w parku miejskim – na terenie byłego podobozu Jawischowitz, przy pozostałym budynku łaźni obozowej
- na cmentarzu w Jawiszowicach – miejscu pochówku więźniów podobozu i Marszu Śmierci
- obok budynku tzw. Willi dyrektorów kopalni, w której pracowali i ginęli więźniowie .
przygotowanie i dystrybucja broszury - folderu zawierającego informacje dotyczące: najważniejszych miejsc i obiektów na terenie gminy związanych z obozem KL Auschwitz; pomocy więźniom udzielanej przez mieszkańców gminy Brzeszcze (sylwetki najważniejszych osób i ich historie, pomoc uciekinierom).
przetłumaczenie i wydanie książki „Jawischowitz” – napisanej przez francuskich autorów, opisującej historię podobozu Jawischowitz.
nagranie i przedstawienie filmu - reportażu historycznego, przedstawiającego historię podobozów działających na terenie gminy Brzeszcze podczas II wojny światowej; dzisiejsze pozostałości po były obozach; informacje na temat działalności konspiracyjnej mieszkańców.
Wykonanie strony internetowej poświęconej projektowi i samej Trasie pamięci będącej najszybszym i najbardziej dostępnym źródłem informacji o Trasie, elementach projektu, historii podobozów i ludzi.
przeprowadzenie dwudniowej konferencji podsumowującej realizację projektu
1 dzień konferencji:
- prelekcja pracownika naukowego Muzeum KL Auschwitz-Birkenau – konsultanta merytorycznego projektu, autora folderu informacyjnego
- prezentacja książki Jawischowitz – pierwszej polskojęzycznej monografii podobozu
- spotkanie z francuskimi autorami książki, z reżyserem i scenarzystą książki
- spotkanie z byłymi więźniami
- premierowa prelekcja filmu
2 dzień konferencji
- prezentacje filmu w kinie dla uczniów szkół ponadpodstawowych z terenu gminy Brzeszcze
- otwarty seans dla wszystkich mieszkańców

Trasa Pamięci / Route of Remembrance

trasapamieci.brzeszcze.pl

O projekcie